Inleiding en algemene context
De Week van de Klank in Brussel werd opgericht in 2011. De eerste vier edities waren een succes waardoor deze week stilaan bekend in de oren klinkt binnen en buiten Brussel.
Het project van de Week van de Klank ontstond een tiental jaren geleden in Parijs, op initiatief van de Franse akoestische ingenieur Christian Hugonnet. Die vond het jammer dat vragen rond klank en geluid uitsluitend in het milieu van professionelen besloten bleven. Hij wilde dat debat opentrekken, er een ruim publiek bij betrekken en ook de politieke wereld sensibiliseren. Het project evolueerde zo goed dat deze ‘Semaine du Son’ nu reeds in een vijftigtal andere Franse steden plaats vindt, én in Genève, Mexico, Argentinië, Colombia en sinds 2011 in Brussel. Iedereen werkt onder hetzelfde label, maar elke partner kan zelf en helemaal vrij een programma samenstellen. In Frankrijk werd de vzw. erkend als een vereniging van algemeen belang met sociale inslag. («association d’intérêt général à caractère social»)
De vzw. Halolalune Production is de dragende structuur achter van het project. De vzw werd opgericht in 2003. De hoofdactiviteiten van deze vzw. bestaan uit filmproducties, radiocreaties, documentairewerk, het ondersteunen van nieuwe creaties en sinds 2011 de organisatie van de Week van de Klank in Brussel.
Sinds de oprichting wordt de Week van de Klank systematisch ondersteund door openbare instanties (zoals het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de Fédération Wallonie-Bruxelles, COCOF, VGC en de Stad Brussel). Publiek en pers zijn wild enthousiast. Zo kwam de Week van de Klank steeds uitgebreid aan bod in de geschreven pers, in webartikels, op vele lokale en nationale radiozenders en op de televisie (RTBF-La Deux, TV Brussel, Klara, ARTE,…).
Wat is de Week van de Klank ?
Sinds januari 2011 stelt de Week van de Klank van Brussel elk jaar een reeks evenementen voor die draaien rond klank en geluid. Het doel is het publiek een betere kennis van geluid bij te brengen en alle betrokkenen in de maatschappij te doen inzien hoe belangrijk een geluidsomgeving is.
De aanpak is transversaal: een open, informatieve en didactische reflectie rond klank en geluid, op 4 vlakken die alle 4 verband houden met cultuur:
– inzake cultuur&creatie (manieren van schrijven en componeren, muziek, radio, film en cinema, geluidsinstallaties, …)
– inzake uitzending en geluidsverspreiding (kwaliteit, middelen en dragers…)
– inzake geluidsomgeving (akoestiek van ruimtes, stadsgeluiden, geluidshinder…)
– inzake gezondheid (geluidshoogte tijdens concerten, gehoorgezondheid, subjectiviteit van geluid…).
≈ Doelstellingen
De activiteiten; lezingen, workshops, concerten, performances, klankinstallaties, geluidswandelingen, filmvoorstellingen,… richten zich tot een ruim publiek en kennen een opvoedend en ludiek karakter. Het participatieve aspect is een prioriteit en mikt op de deelname van zoveel mogelijk mensen. De toegang tot alle activiteiten is gratis.
De Week van de Klank wil meer zijn dan een festival. Het is een maatschappelijk gebeuren dat verwondering, weerstand, hoop en verwachting op het gebied van geluid opwekt. Om een grotere impact te verwerven op het bewustzijn van de voor- en nadelen van geluiden in de omgeving, bestaat de taak van de Week van de Klank erin een ruim publiek in contact te brengen met het werk van geluidskunstenaars, -onderzoekers en –technici, stadsverantwoordelijken én met hoorspecialisten. Deze fundamentele en gedegen aanpak moet iedereen ertoe aanzetten zijn persoonlijke geluidsomgeving te verbeteren en veel kritischer te staan tegenover wat men hoort. Het is dus de bedoeling om ook niet-ingewijden te betrekken bij bepaalde kunstaspecten en klankproblemen (gehoorgezondheid, luisterkwaliteit,…), om met de deelnemers na te denken over de geluidsomgeving in de brede betekenis van het woord en in debat te treden over de kwaliteit ervan.
De originaliteit van het project
We leggen niet alleen de nadruk op culturele aspecten – ontdekking van beroepen waarin klank en geluid centraal staan, en klankkunst in de brede zin van het woord- maar ook op maatschappelijke onderwerpen. De kracht van de week van de klank bestaat erin dat we thema’s rond geluid die belangrijk zijn in onze samenleving, bespreekbaar maken, zoals de gehoorgezondheid van jongeren (gehoorschade veroorzaakt door geluidsoverlast). Dankzij een speelse aanpak en in een feestelijke omgeving bespreken we serieuze zaken en trekken we een ruim publiek aan.
De Week van de Klank wijdt ook een hele dag aan gehoorgezondheid en de gevaren bij geluidsoverlast, bv tijdens culturele activiteiten (geluidsniveaus tijdens concerten, te luide MP3’s, die men te lang draagt…), veroorzaakt door de evolutie van geluidsverspreiding en -versterking en de nefaste gevolgen ervan op het gehoor van vooral jongeren.
Marie-Paule Thill, KNO-arts, Daniel Léon, geluidsingenieur en professor aan het INSAS, en Olivier Lambert, audioprothesist, nemen elk jaar deel om hierover te spreken aan een jongeren. Ook gehoorspecialisten uit het UZA, onderzoekers aan de Universiteit van Antwerpen (Annick Gilles) en de VUB en het Thomas Moore instituut (Marleen de Sloovere).
Zij baseren zich op bestaande getuigenissen van jongeren met gehoorproblemen en brengen dit ter sprake op een verstaanbare manier voor een doelgroep van jongeren, ouders en concertorganisatoren. Want dit onderwerp is nog steeds vaak taboe maar wordt hier wél uitgediept. Vorig jaar kon het publiek voor of na de conferentie over geluidsoverlast deelnemen aan een hoortest, die op ludieke manier werd gebracht door een ULB-onderzoeker.
De Week van de Klank besteedt dus elk jaar aandacht aan maatschappelijke dimensies (lawaai op school, op het werk, in openbare ruimtes…), maar ook aan de geluidsomgeving in zijn culturele dimensies. Fieldrecording bijvoorbeeld, heeft met leefomgeving te maken maar ook met klankkunst. Het ligt op de kruising. Mensen ontdekken een stadsomgeving en de dagdagelijkse geluiden daar, en verwerken die in een geluidscreatie die door anderen wordt beluisterd. In een geluidsrally ontdekt het publiek tegelijk de openbare ruimte (een park, een groene wandeling, (vorig jaar de Botanique)…) maar ook originele klankkunst (auteurs die speciaal voor de week van de klank een nieuwe tekst schrijven voor een specifieke plaats, getuigenissen of verhalen die opborrelen vanuit een welbepaald decor…).
Vanaf de eerste editie steunt de Week van de Klank klankcreaties, buiten de gekende circuits van festivals en concerten. Zo wordt ‘carte blanche’ gegeven aan kunstenaars die een echte uitwisseling met het publiek bevorderen. Dwz, wij zorgen ervoor dat zij parallel aan hun werk, een workshop organiseren of hun creatieve werk en inspiratiebronnen bespreken en delen met het publiek… Het publiek ontmoet zo geluidsdeskundigen, klankkunstenaars die steeds opnieuw een discussie aangaan met het publiek. Zij praten over hun werk als componist of geluidsingenieur. Zo vinden er veel ‘ontdekking-workshops’ plaats die verband houden met de stem, met muziekinstrumenten, geluidsopname, muziekcompositie en -opname (samenstelling van opgenomen geluiden – tablet)… met een niet altijd ingewijd, maar wel breed publiek. Een originele manier om het publiek te betrekken bij geluidskunst, waar het niet spontaan zou naartoe gaan.
De concerten die we organiseren zijn vaak een “Work in progress” of originele artistieke voorstellen, die, het spreekt voor zich, op een gezond (niet luid) geluidsniveau worden voorgesteld.
We werkten samen met grote artiesten uit het milieu, zoals José van Dam, Jean-Paul Dessy, Jean-Philippe Collard-Neven, Jean-Louis Rassinfosse, Bob Verschueren, Abdel Rahman El Bacha, Fabrizio Cassol, Gérard Corbiau… Maar ook met minder bekende kunstenaars, die origineel en boeiend uit de hoek komen.
Alle activiteiten van de Week van de Klank zijn dan ook gratis voor het publiek.
Het publiek
We kunnen de grote diversiteit van het publiek onderlijnen. Dankzij alle gratis activiteiten en de transversale inhoud van de programmering, trekt de week van de klank een ruim publiek van ‘leken’ aan, die in aanraking komen met nieuwe onderwerpen en horizonten. Elk jaar breidt ons publiek uit. Nieuwe doelgroepen, die zich normaal niet interesseren in klank of cultuur komen toch. Of zij die nog nooit naar optredens en concerten en culturele ruimten gingen.
Maar ook zij die gepassioneerd zijn door klank en experten komen, omdat dit onderwerp elders weinig aan bod komt (vaak slechts in besloten kring, bij studenten cinema, radio, muziek en klankkunstenaars bv) wonen onze activiteiten bij.
Wij zorgen ervoor dat het publiek nieuwe culturele ruimten ontdekt. Dankzij de vele verschillende samenwerkingen met partners en onthaalruimten waar de Week van de Klank haar activiteiten organiseert, ontstaat er een goede mix van doelgroepen. Elk huis heeft zijn eigen publiek, maar dankzij de Week van de Klank krijgen ze nu ook andere, nieuwe mensen over de vloer. En: het publiek van de Week van de Klank blijft nadien ook interesse vertonen in de andere activiteiten van die cultuurhuizen en komen dus terug. Ook het jonge publiek, vaak schooljongeren, die bv het Muziekinstrumentenmuseum bezoeken, ontdekken nu kunstenaars die uitleg geven bij klankinstallaties, of originele concerten aanbieden met interacties, luisterstukken, … anders dan ze gewoon zijn.
Mond tot mond reclame werkt goed. Er is een heuse informatie-overdracht binnen de verschillende doelgroepen die we aantrekken en niet alleen op het gebied van klankcreatie en muziek. Hoe langer hoe meer Nederlandstaligen vinden ook de weg naar de Week van de Klank. Anderzijds trekken radiospots en de radio-uitzendingen een ander publiek aan dan het publiek uit de wereld van de geluidscreatie, en er komen hoe langer hoe meer jongeren. Dankzij onze activiteiten rond de bewustwording van geluid, haar positieve maar ook negatieve kanten, nemen steeds meer scholen contact op met ons.
Er is dus een echte kruising van verschillende soorten publiek gedurende deze week van de klank, ook dankzij de onthaalruimtes zowel uit de Franstalige als de Nederlandstalige gemeenschap.
Dank om te berichten over dit onzichtbare maar wezenlijke onderdeel van ons leven: klank en geluid.
Marianne Binard, Annemie De Four, Philippe Ohsé, Donika Rudi, Geraldine Vanspauwen, Catherine Zubkow en met grafica Pierre Gérard